WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA
Własność intelektualna odnosi się do wytworów ludzkiego umysłu, takich jak m.in. wynalazki, utwory literackie i artystyczne czy też nazwy czy znaki towarowe. Dzieli się ona na prawa autorskie oraz prawa własności przemysłowej.
PRAWO AUTORSKIE
Zgodnie z Ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych prawo autorskie przysługuje autorowi (twórcy) dobra niematerialnego (intelektualnego) od chwili jego wytworzenia. Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności, co oznacza, że dany utwór nie musi być nigdzie zgłoszony ani zarejestrowany. Prawo autorskie dzieli się na:
• Autorskie prawa osobiste nie są ograniczone w czasie (trwają wieczyście) i nie podlegają zrzeczeniu się lub zbyciu. Autor ma prawo do: autorstwa utworu; oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo; nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania; decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności; nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
• Autorskie prawa majątkowe – prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszelkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Prawa te można przenosić, dziedziczyć lub obciążać. Istnieje również możliwość umownego upoważnienia osoby trzeciej do korzystania z utworu (umowa licencyjna). Autorskie prawa majątkowe gasną po 70 latach od śmierci twórcy lub, w przypadku współtwórców, po upływie 70 lat od śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych.
W przypadku wytworzenia utworu w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, pracodawca nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. Dodatkowo w przypadku utworów naukowych stworzonych w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, instytucji naukowej przysługuje pierwszeństwo opublikowania utworu naukowego pracownika. Pierwszeństwo to wygasa jeżeli , jeżeli w ciągu sześciu miesięcy od daty dostarczenia utworu nie zawarto z twórcą umowy o wydanie utworu albo jeżeli w okresie dwóch lat od daty jego przyjęcia utwór nie został opublikowany.
KNOW-HOW – przedmiotem ochrony mogą być wszelkie informacje mające wartość gospodarczą (techniczne, organizacyjne, handlowe, itp.) i posiadające poufny charakter. Konieczność publikacji danych technicznych wynalazku w przypadku ubiegania się o ochronę daje często powszechny dostęp do informacji, które mogą być wykorzystane przez konkurentów rynkowych. Know-how jest tajemnicą przedsiębiorstwa, która jest chroniona na podstawie ustawy z kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Aby chronić taką informację należy wykazać, że jest ona poufna, a zatem nie może być powszechnie dostępna lub co gorsza opublikowana.
PRAWO WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ
• PATENT jest prawem wyłącznym udzielanym na wynalazek – bez względu na dziedzinę techniki – który jest nowy, posiada poziom wynalazczy i nadaje się do przemysłowego stosowania. Ochrona wynalazku wymaga ujawnienia wszystkich związanych z nim informacji technicznych, które są powszechnie dostępne i dają możliwość odtworzenia wynalazku każdej osobie posiadającej odpowiednią wiedzę techniczną. Patent stanowi gwarancję dla uprawnionego, że pomimo publicznego ujawnienia wynalazku, nikt nie będzie mógł go używać czy kopiować bez uprzedniej zgody uprawnionego. Zapewnia nie tylko ochronę, ale też uzyskanie korzyści materialnych w przypadku wdrożenia wynalazku. Prawo patentowe zapewnia wynalazcy okresową i terytorialną ochronę (w większości państw trwa ona 20 lat).
Właściciel patentu może udzielić zgody na wytwarzanie i wdrażanie opatentowanych rozwiązań decydując się na udzielenie licencji innemu podmiotowi. Licencji udziela się z reguły pod warunkiem uiszczenia opłaty licencyjnej, która stanowi wynagrodzenie za kreatywność wynalazcy, zaś licencjobiorca uzyskuje możliwość komercjalizacji wynalazku.
• PRAWO OCHRONNE do wyłącznego korzystania ze WZORU UŻYTKOWEGO w sposób zarobkowy (przemysłowy, handlowy) dotyczy nowych i użytecznych rozwiązań o charakterze technicznym w zakresie kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. Wzór uważa się za rozwiązanie użyteczne, jeżeli pozwala ono na osiągnięcie celu mającego praktyczne znaczenie przy wytwarzaniu lub korzystaniu z wyrobów. W odróżnieniu od wynalazku wzór użytkowy nie musi charakteryzować się poziomem wynalazczym. Prawo ochronne na wzór użytkowy jest analogiczne do prawa z uzyskania patentu, z tym, że okres jego obowiązywania ochrony jest krótszy i wynosi 10 lat.
• PRAWO OCHRONNE NA ZNAKI TOWAROWE daje prawo do wyłącznego używania znaku towarowego w sposób zarobkowy lub zawodowy. Znakiem towarowym może być każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli nadaje się ono do odróżnienia towarów różnych producentów. Podstawowe wymogi, jakie powinien spełniać znak towarowy to graficzna przedstawialność oraz zdolność odróżniająca. Znakiem towarowym może być przede wszystkim wyraz – znak słowny, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna – znak graficzny lub słowno-graficzny, forma przestrzenna, w tym forma towaru lub opakowania – znak trójwymiarowy, a także melodia lub inny sygnał dźwiękowy – znak muzyczny. W przypadku Uczelni znak towarowy może być pomocy w promocji transferu technologii i rozwiązań powstałych w Uniwersytecie np. poprzez nałożenie obowiązku posługiwania się przez licencjobiorców logo UWM.
• PRAWO Z REJESTRACJI WZORU PRZEMYSŁOWEGO umożliwia ochronę wytworu o charakterze materialnym. Jako wzór przemysłowy można chronić jedynie wygląd zewnętrzny wytworu, nie zaś sam produkt. Wzór przemysłowy to zgodnie z ustawą Prawo własności przemysłowej nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nada mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację. Zgłoszenie wniosku o rejestrację wzoru nie podlega publikacji. Wszelkie informacje o dokonanym zgłoszeniu przekazywane są osobom trzecim za zgodą zgłaszającego.
• PRAWA WYŁĄCZNE DO NOWYCH ODMIAN ROŚLIN – na nowe odmiany roślin można uzyskać wyłączne prawo hodowcy, które jest analogiczne z prawem patentowym. Hodowca może ubiegać się o przyznanie wyłącznego prawa, przy spełnieniu łącznie 5 przesłanek, czyli jeżeli odmiana jest: odrębna; wyrównana; trwała; nowa; jej nazwa odpowiada obowiązującym wymaganiom. W przypadku odmian winorośli, drzew oraz ziemniaka wyłączne prawo obowiązuje na okres 30 lat, w przypadku pozostałych odmian – 25. Warto zaznaczyć, że za hodowcę uznaje się osobę, która wyhodowała albo odkryła i wyprowadziła odmianę, przy czym nie jest hodowcą osoba, która wyhodowała lub odkryła odmianę na podstawie umowy o pracę lub innej umowy. Taka osoba jest twórcą i nie może ubiegać się o przyznanie wyłącznego prawa, ma jednak prawo do wynagrodzenia za wszelkie zarobkowe korzystanie z odmiany.
